Bảng sơ đồ về đặc điểm các thành phần thuộc khung cấu trúc câu đơn tiếng Việt

Bảng sơ đồ về đặc điểm các thành phần thuộc khung cấu trúc câu đơn tiếng Việt


Chu ngữ(Ch)Minh xác ngữ(Mx)Đề ngữ(Đ)Định ngữ(Đi)Thuyết ngữ(T)Bổ ngữ(B)Trạng ngữ(Tr)

Tên thành phần câu → Tiêu chí phân định ↓
1. Nghĩa tạo lập phát ngôn	nêu phạm vi để nhận định ở nòng cốt có hiệu lực	minh xác cho danh từ làm Đề	nêu chủ đề của sự nhận định	bổ sung ý nghĩa hạn định cho danh từ	nêu điều nhận định, thuyết minh (nói về) cho chủ đề	bổ sung chi tiết phụ chuyên môn cho vị từ do ngữ nghĩa của vị từ chi phối	bổ sung chi tiết phụ chung cho vị từ bất kì
2. Nghĩa biểu thị thực tại khách quan	nêu chu cảnh về thời gian, không gian, cảnh huống, nguyên nhân, mục đích	nêu đặc trưng minh xác	nêu thực thể	nêu đặc trưng hạn định	nêu đặc trưng thông báo	nêu thực thể, nhận dịnh bôt sung cho vị từ	nêu chu cảnh về thời gian, không gian, cảnh huống, nguyên nhân, mục đích
3. Vai trò quan hệ cú pháp	phụ cho cả nòng cốt (có thể lược bỏ)	phụ cho danh từ làm Đề	chính (không bỏ được)	phụ cho danh từ hạt nhân	chính (không bỏ được)	phụ cho vị từ	phụ cho vị từ
4. Hình thức biểu hiện bằng vị trí	trước nòng cốt (Đ–T)	trước danh từ làm Đề	trước Thuyết	sau danh từ hạt nhân	sau Đề	sau vị từ	sau vị từ và Bổ ngữ
5. Hình thức	- Dt (Danh từ thời gian) - Dk (Danh từ không gian) - gt + Ds (Giới từ + Danh từ sự vật)	- V (vị từ) - là + D (danh từ) - như + D (danh từ) - cú (Đ–T)	- D - cú	- V - D - là + D - như + D - cú	- V (câu tả) - là + D (câu thuận) - như + D (câu so sánh) - Cú (khi Đề là D)	- Danh - Cú	- Dt - Dk - gt + Ds

Bảng sơ đồ cho thấy các thành phần câu chỉ giống nhau từ 1 đến 2 tiêu chí, còn khác nhau từ 3 đến 4 tiêu chí. Do đó, sự nhận diện và phân biệt các thành phần theo 5 tiêu chí vừa đảm bảo tính tổng hợp, đa diện lại vừa đảm bảo sự nhất quán, hệ thống.
* Đào Thanh Lan. Phân tích câu đơn tiếng Việt theo cấu trúc Đề-Thuyết. Nxb ĐH Quốc gia Hà Nội, H., 2002, trang 253

Hay lam. Rat bo ich.