Mối quan hệ giữa láy đôi và ghép song song (phan 1)

Tác giả: Nguyễn Thị Hai

Bản báo cáo dành cho việc chứng minh mối quan hệ giữa hiện tượng láy đôi và ghép song song. Giả thuyết của người viết là hiện tượng láy đôi hiện tại có quan hệ mật thiết với hiện tượng ghép song song, vì nó được sinh ra từ hiện tượng này.

Để xác định mối quan hệ nói trên, người viết sử dụng phương pháp đối chiếu, so sánh các tổ hợp lặp, phép liên hợp và láy tự sinh ra từ ghép song song và láy đôi tương ứng. Việc so sánh đối chiếu được thực hiện ở cả hai mặt: cấu trúc và ngữ nghĩa.

1. Đối chiếu các tổ hợp ghép song song và láy đôi

Mẫu lặp: Ghép song song ab --> aabb: đùa giỡn --> đùa đùa giỡn giỡn. Láy đôi: 1112 --> 11111212: ầm ĩ --> ầm ầm ĩ ĩ. Cả hai kiểu tổ hợp cùng có cấu trúc giống nhau, cùng may ý nghĩa: “số nhiều”, “kéo dài”, “nhiều lần”, “lặp lại thường xuyên”. Vậy hai kiểu tổ hợp này giống nhau và ta có hệ quả: aabb = 11111212 --> ab = 1112 mà a // b vậy 11 // 12.

Mẫu liên hợp xen: Ghép song song: Xab --> XaXb: nói hưu vượn --> nói hưu nói vượn. Láy đôi: X1112 --> X11 X12: nói khoác lác --> nói khoác nói láo (X: từ xen).

Hai kiểu tổ hợp có cấu tạo như nhau, cùng có sắc thái nhấn mạnh ý nghĩa và khả năng miêu tả nổi trội hơn so với tổ hợp xab và X1112, nhưng lại có cùng một ngữ điệu. Vậy chúng cùng một mẫu cấu tạo: Hệ quả rút được là: (a // b); XaXb = X11X12 – ab = 1112 mà a // b vậy 11 // 12­.

Kết quả trên đây ai cũng thừa nhận dù theo quan niệm nào đi nữa về đơn vị ngôn ngữ. Các láy đôi không tham gia cấu tạo tổng hợp liên hợp thì cũng tham gia vào cấu tạo các tổ hợp lặp. Có những kiểu tổ hợp mà toàn bộ vốn láy đôi đều tham gia cấu tạo nên, như tổ hợp lặp, liên hợp xen. Vậy có thể nói quan hệ song song về cú pháp giữa các tiếng trong láy đôi bao trùm toàn bộ vốn láy đôi. Rõ ràng hiện tượng láy đôi có quan hệ mật thiết với hiện tượng ghép song song.

1.2. Mối quan hệ ngữ nghĩa giữa các tiếng trong ghép song song và trong láy đôi

1.2.1. Cơ cấu ngữ nghĩa của ghép song song: Các nhà nghiên cứu từ vựng, ngữ pháp tiếng Việt đều thừa nhận rằng trong ghép song song nghĩa của hai tiếng đồng nghĩa, gần nghĩa, hoặc đối nghĩa nhau (xem NTC [3. 927]; ĐHC [2; 497]). Đồng thời sự phối hợp ngữ nghĩa giữa hai tiếng thường có “hiện tượng biến đổi ý nghĩa của tiếng, từ một nghĩa gốc thành nghĩa hình tượng” (NPTV [5, 577]).

1.2.2. Quan hệ ngữ nghĩa giữa các tiếng trong láy đôi (cơ cấu ngữ nghĩa của láy đôi): Các tiếng trong láy hoàn toàn, lẽ đương nhiên, có quan hệ đồng nghĩa. Vì vỏ ngữ âm của tiếng được lặp lại thì nghĩa của nó cũng được lặp lại. Vấn đề còn lại là mối quan hệ giữa các tiếng trong láy âm và láy vần như thế nào ?

Dựa trên các cứ liệu phương ngữ nhất là dựa vào các phương thức chuyển nghĩa, cá những cứ liệu ngữ âm lịch sử đã công bố có thể phục nguyên lại các quan hệ tương đồng và đối xứng về nghĩa giữa các tiếng trong láy đôi. Ví dụ: “lờ mờ” gồm “lờ” - tiếng miền Nam, “mờ” - tiếng toàn dân, chúng đồng nghĩa nhau; “mình mẩy”, “mình” - tiếng thường dùng, “mẩy” - tiếng ít dùng, cũng có ý nghĩa như “mình”.

- Xét mối quan hệ đồng nghĩa giữa các láy đôi: “rờ rỡ”, “rạng rỡ”, “rữ rỡ” và những nét nghĩa chuyển của “rạng”, của “rực”, so với “rỡ” chúng ta xác định được mối quan hẹ đồng nghĩa giữa “rỡ” với “rực”, giữa “rỡ” với “rạng”. Vậy hai tiếng trong các láy đôi “rực rỡ”, “rạng rỡ” có quan hệ đồng nghĩa.

Nguon:http://74.125.153.132/search?q=cache:-1TWEQcOsG4J:www.e-tiengviet.com/web/content/view/57/26/+so+sanh+va+doi+chieu+giua+tieng+anh+va+tieng+viet&hl=vi&gl=vn&strip=1