NGHIEN CUU VE TAI TAO TU VUNG (PHAN 2)

by nhung 06/12/09, 11:09 am

NGHIÊN CỨU VỀ TÁI TỪ VỰNG HOÁ NHƯ MỘT PHƯƠNG THỨC

DUY TRÌ HỘI THOẠI TRONG TIẾNG ANH VÀ TIẾNG VIỆT

A STUDY OF RELEXICALISATION AS A MEANS

OF MAINTAINING CONVERSATIONS IN ENGLISH AND VIETNAMESE

Lưu Quý Khương

Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Đà Nẵng

Đoàn Nguyễn Nghi Nghi

Trường Cao đẳng Sư phạm Gia Lai

(PHAN 2)

4.2.2. TTVH biểu hiện tính quan yếu (relevance) - liên quan đến đề tài đang được bàn

đến

Theo khảo sát thì tất cả các phương tiện của TTVH đều biểu hiện rõ rệt chức

năng này. Theo thuyết quan yếu của Sperber & Wisons [1996] thì người nói phải nói

những gì có liên quan đến chủ đề. Lặp lại, từ có quan hệ trái nghĩa, đồng nghĩa, trên

bậc, dưới bậc, theo định nghĩa, có mối quan hệ khá gần gũi về nghĩa nên một khi người

nói sử dụng chúng, điều đó có nghĩa rằng họ đang đề cập đến những gì có liên quan với

chủ đề. Ta có thể thấy rõ hơn chức năng này khi quan sát các ví dụ dưới đây.

(18). A: Cảm lạnh có ốm lăn ra đó cũng chẳng được một lời hỏi thăm của ông

đâu.

B: Ốm thế nào được mà ốm!

A: Ốm thế nào được. Ông thì có quan tâm đến ai. Còn nhớ cái lần tôi bị chó

dại cắn không? Quá người dưng! Thật còn nhớ đến già!

B: Sao hồi này cô cứ tạo ra những chuyện tức tối không đâu thế?

A: Tức tối không đâu. Có thế nào người ta mới tức chứ?

B: Cô thử nghĩ xem, hoàn cảnh mình: con lớn đi học nước ngoài, hai vợ

chồng khỏe mạnh, đồng lương không đến nỗi, có gì đáng phàn nàn nữa.

Còn xã hội thì có gì phức tạp lắm đâu.

B: Đơn giản quá nhỉ. Thế cho nên cứ tổ tôm tối ngày mà.

A: À, mỗi người có một cái thú. Cô thì thích hội hè Tết nhất...

B: Thế cho nên có biết chuyện gì xảy ra đâu.

A: Chuyện gì?

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(32).2009

6

B: Cái Phượng nó mất xe đạp rồi!

A: Sao? Thế nào mà lại mất xe đạp? Làm thế nào bây giờ?

B: Làm thế nào a? Dâng cho nó cái xe đạp mifa treo kia kìa chứ còn thế

nào nữa. Hừ, mưu mô của thằng Luận ghê thật! [83, p. 128-

129]

Với việc lặp lại từ trong các lượt lời của nhau, A và B đã kéo dài cuộc thoại một

cách rất trơn tru và tự nhiên như thể có một sợi dây liên kết vô hình giữa các lượt lời.

Tương tự, trong đoạn hội thoại sau việc sử dụng các từ có quan hệ đồng nghĩa và

trái nghĩa cũng làm cho đoạn thoại trở nên rất mạch lạc.

(19) A: Rõ ngớ ngẩn như đàn bà. Tết trung thu hay rằm tháng tám có gì

khác nhau. Có khác là người hay chữ họ thường gọi là trung thu

còn người … ít chữ thì gọi là rằm tháng tám.

B: Người hay chữ với lại người ít hay chữ! Thì cậu cứ nói người thông

với lại người dốt có được không?

(20) Jim: I’m bored.

Jean: Well. Do something interesting.

Ji: What, for example.

Je: Go to the cinema.

Ji: The cinema bores me.

Je: Always.

Ji: Yes, all the films are so boring. I’m not interested in sex and violence.

Je: Well, what interests you? [32, p. 45]

Từ thượng danh và từ hạ danh có mối liên hệ khá gần gũi về nghĩa nên một khi

dùng đến đến từ thượng danh và hạ danh nghĩa người nói đã tập trung vào chủ đề.

(21) A: Tưởng tối mịt mới về. Đậu xanh gói bánh đâu?

B: Chẳng có gì cả. Bị tịch thu hết rồi.

A: Bịa, bịa. Tịch thu. Nói dễ nghe nhỉ? Có hốc xì thì có. Tịch thu, ai

tịch thu. Thẻ nhà báo đâu sao không chìa ra?

B: Ai tịch thu. Thuế vụ chớ còn ai? Lệnh của nhà nước cấm vận chuyển

lương thục, thực phẩm ngày tết mà lại quên không xin cái giấy

nhận thực của huyện.

Trong ví dụ này thực phẩm, lương thực là từ thượng danh của đậu xanh trong

khi ở ví dụ (22) thì Us dollars và Japanese yen là từ hạ danh của Foreign curencies.

(23) A: Hello, first direct, how can I help you?

B: I’d like to find out some prices for foreign currencies.

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 3(32).2009

7

A: Of course. Which currencies are you interested in?

B: Us dollars and Japanese yen.

A: Today’s rate is US $ 1.64 to the pound. For the yen, it is 210.05 to

The pound. Is there anything else I can help you with? [54, p.120]

Theo khảo sát, trong các hình thức biểu hiện của TTVH thì lặp lại xuất hiện

nhiều nhất có lẽ vì phương tiện này có nhiều chức năng nhất. Cứ trong 100 cuộc thoại

ứng với 686 lượt lời có khoảng 641 lần lặp lại tương ứng với 43,44%. Tiếp theo sau đó

là phương tiện dùng từ có quan hệ đồng nghĩa, trái nghĩa rồi mới đến thượng danh và

hạ danh. Cứ 686 lượt lời có 66 lần dùng từ quan hệ đồng nghĩa, 26 lần dùng từ có quan

hệ trái nghĩa, 12 lần dùng hạ danh và khoảng 34 lần dùng thượng danh và các con số

này ứng với 9,6%, 3,7% và 4,9% theo thứ tự đó. Tương tự, trong 100 cuộc thoại tiếng

Việt ứng 342 lượt lời xuất hiện 438 lần lặp lại, 48 lần dùng từ có quan hệ đồng nghĩa,

40 lần dùng từ có quan hệ trái nghĩa, 12 lần dùng hạ danh và 22 lần dùng thượng danh.

Số lần xuất hiện này của các phương thức TTVH ứng với 68,22%, 7,4%, 6,2%, 1,8%,

3,4 % theo thứ tự đó. Ta có thể tóm tắt tần suất của phương thức TTVH trong hội thoại

ở bảng sau.

Bảng so sánh tần suất xuất hiện của các phương tiện TTVH trong hội thoại

tiếng Anh và tiếng Việt

Languages

Relexicalisation

English Vietnamese

Frequency

Repetition 43.44% 68.22%

Synonym 9.6% 7.4%

Antonym 3.7% 6.2%

Superordinate 1.7 1.8%

Hyponym 4.9% 3.4%

5. Kết luận và khuyến nghị

Tóm lại, kết quả khảo sát cho thấy phương thức TTVH trong hội thoại tiếng Anh

và tiếng Việt về cơ bản là như nhau. Những cuộc hội thoại của người bản ngữ thường

rất mạch lạc do phương thức TTVH đã được sử dụng một cách tự nhiên. Kết quả nghiên

cứu về những điểm giống và khác của phương thức TTVH trong hai ngôn ngữ giúp

người học thấy rằng để duy trì tốt các cuộc thoại cần phải:

Thứ nhất, người tham gia hội thọai biết cách vận dụng vốn từ vựng đã có một

cách linh họat trong quá trình tham gia hội thọai. Điều này có nghĩa là người tham gia

hội thọai phải biết áp dụng các phương thức TTVH đúng lúc, đúng nơi để tạo sự hợp tác

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(32).2009

8

và liên kết trong cuộc thọai.

Thứ hai, người học cần phải biết chứng tỏ mình đang chăm chú lắng nghe bạn

thoại bằng cách nói những gì có liên quan, hay nói cách khác là sử dụng các phương

tiện như lặp từ, dùng từ trái nghĩa, thượng danh, hạ danh… và phải nắm rõ các chiến

thuật sử dụng các phương tiện này.

Người học ngoại ngữ cũng cần chú ý rằng muốn biểu hiện sự hợp tác, đoàn kết

và thúc đẩy lẫn nhau trong hội thoại thì dùng từ đồng nghĩa sẽ có tác dụng hơn là lặp lại

từ (Dave & Hasan: 79). Lặp từ nếu xuất hiện nhiều quá sẽ dẫn đến phản tác dụng, làm

cho bạn thoại có suy nghĩ tiêu cực về ý định của mình.

Tóm lại, TTVH là một trong những phương tiện duy trì cuộc thoại, nếu người

học biết khéo léo sử dụng phương thức này sẽ mang lại thành công cho họ trong việc

kéo dài cuộc thoại - một trong những phương tiện giao tiếp hữu ích và phổ biến nhất.

by Ta T. Thuy Nhung 10/12/09, 10:21 am

neu "Bảng so sánh tần suất xuất hiện của các phương tiện TTVH trong hội thoại"
ro rang hon thi tot.

NGHIEN CUU VE TAI TAO TU VUNG (PHAN 2)

NGHIEN CUU VE TAI TAO TU VUNG (PHAN 2)

Re: NGHIEN CUU VE TAI TAO TU VUNG (PHAN 2)